Η ενορία της Γεμιστής διηγείται την ιστορία της

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ

( Απομαγνητοφωνημένο κείμενο από την εκπομπή της 27^ης Μαρτίου 2015 αφιερωμένης στην ενορία της Γεμιστής Έβρου. Συμμετέχουν , ο π.Θεολόγος Κωστάκης, ιεροκήρυκας της ιεράς Μητροπόλεως, η Παναγιώτα Κασπαρίδου ,ο εφημέριος Γεμιστής π. Θεόδωρος Παπαχρήστου και ο καθηγητής Θεολόγος, Καψίδης Ναθαναήλ)

Απομαγνητοφώνηση: Ναθαναήλ  Καψίδης

                                   Οι ενορίες διηγούνται την ιστορία τους.

 

Μια εκπομπή γνωριμίας με τις ενορίες της Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως μέσα από αφηγήσεις ενοριτών .

Μια εκπομπή που φιλοδοξεί να μας φέρει πιο κοντά στα προσκυνήματα του τόπου μας.

Συντονίζει και παρουσιάζει ο π.Θεολόγος Κωστάκης, ιεροκήρυκας της ιεράς Μητροπόλεως.  

 

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

π. Θεολόγος. Αγαπητοί ακροατές του Ράδιο «Ελπίδα» της Ιεράς Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως σας χαιρετούμε και σας ευχόμαστε η χάρη του Χριστού να είναι μαζί σας. Πιστοί στο ραντεβού μας και σήμερα είμαστε κοντά σας για να επισκεφθούμε νοερά όλοι μαζί μια ακόμη από τις ενορίες της Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως, Τραϊανουπόλεως και Σαμοθράκης. Σήμερα αγαπητοί μας ακροατές θα απομακρυνθούμε από την Αλεξανδρούπολη, θα κινηθούμε όσο γίνεται πιο ανατολικά και θα φθάσουμε στην ενορία Παμμεγίστων Ταξιαρχών Γεμιστής Έβρου. Για όσους από τους ακροατές μας δεν γνωρίζουν και δεν έχουν επισκεφθεί την περιοχή με το χωριό της Γεμιστής πρέπει να πούμε ότι το χωριό Κήποι, με το γνωστό σε όλους Τελωνείο των Κήπων, δεν είναι το ανατολικότερο και άρα το τελευταίο χωριό προς το ποτάμι του Έβρου. Μετά τους Κήπους υπάρχει ακόμη ένα τελευταίο χωριό ,το χωριό της Γεμιστής. Αφήνοντας πίσω το Τελωνείο και το χωριό των Κήπων, αν συνεχίσουμε στην αρχή   ανατολικά και στη συνέχεια βόρεια, μετά από τρία χιλιόμετρα περίπου θα συναντήσουμε το χωριό της Γεμιστής που είναι δομημένο ακριβώς πάνω στη δυτική όχθη του ποταμού Έβρου για να ατενίζει ακούραστο το ποτάμι καθώς εκβάλει στο Δέλτα του αλλά και τη γη της Αν.Θράκης.

Μαζί με τους σημερινούς καλεσμένους μας που είναι ο Ιερέας πατήρ Θεόδωρος Παπαχρήστου και ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός καθηγητής Θεολόγος κ. Καψίδης Ναθαναήλ, θα επιχειρήσουμε μια νοερή ξενάγηση στο χρόνο και το χώρο στη συγκεκριμένη περιοχή της Γεμιστής.

Σας καλωσορίζω στη σημερινή μας εκπομπή π. Θεόδωρε την ευχή σας

π.Θεόδωρος . Εγώ ζητώ την ευχή σας π. Θεολόγε και καλησπέρα σ’ όλους τους ακροατές

π.Θεολόγος. κ. Καψίδη σας καλωσορίζουμε, χαιρόμαστε που είσαστε κοντά μας

Ν.Καψίδης .Ευχαριστώ πολύ, καλησπέρα σε όλους τους ακροατές της εκπομπής .

π.Θεολόγος . Πριν να συνεχίσουμε την εκπομπή θα ήθελα να σας πω ότι φεύγοντας από το σπίτι μάλλον πριν να ξεκινήσω ανέσυρα από τη βιβλιοθήκη μου ένα καλαίσθητο βιβλίο, Ένα τόμο 168 σελίδων. Μια επιμελημένη έκδοση κατά πάντα με κείμενα και φωτογραφίες υπό τον τίτλο «ΓΕΜΙΣΤΗΣ ΔΡΩΜΕΝΑ, αναμνήσεις χρόνων παιδικών» που εκδόθηκε πέρυσι στις Φέρες. Συγγραφέας του είναι ο καλεσμένος μας κ. Ναθαναήλ Καψίδης, και ο ίδιος μέσα στον πρόλογό του μας αναφέρει και χαιρετώ και παρουσιάζω την κ. Παναγιώτα Κασπαρίδου και την παρακαλώ πολύ να μας διαβάσει ένα κομμάτι από το πρόλογο του συγγραφέα που είναι κατατεθειμένος στην αρχή του βιβλίου.

Π. Κασπαρίδου. Καλησπέρα και από μένα, ευχαριστούμε τους καλεσμένους που είναι εδώ ,αλλά και τους ακροατές που μας ακούνε. Διαβάζοντας λοιπόν στον πρόλογο ο κ.Καψίδης σημειώνει. Οι Αναμνήσεις αποτελούν μια συλλογή κειμένων που γράφτηκαν ευκαιριακά την τελευταία πενταετία και δημοσιεύτηκαν τα περισσότερα στην εφημερίδα των συμπατριωτών της περιοχής μας στην Αθήνα, «ΒΗΡΑ».Έχουν πρωτογενές υλικό, που σημαίνει ότι δεν είναι προϊόν μελέτης σε κάποια βιβλιοθήκη, αλλά ο γράφων αντλεί τις πληροφορίες από τα προσωπικά του βιώματα, που επιβεβαιώθηκαν και από άλλους συγχωριανούς. Υπό αυτή την έννοια, υπάρχει και το στοιχείο της συλλογικότητας.

Δεν αποτελούν μια ενδελεχή καταγραφή των λαογραφικών στοιχείων της κοινοτικής ζωής του χωριού. Γράφτηκαν με αυθόρμητο και πηγαίο τρόπο. Αν και αναφέρονται στη Γεμιστή, νομίζω ότι καλύπτουν την ευρύτερη περιοχή του Έβρου και της Θράκης, με μικρές παραλλαγές.

Το φωτογραφικό υλικό προσφέρθηκε από τους συγχωριανούς μου απλόχερα, κατ’ αρχήν για να πλαισιώσει τα κείμενα. Επειδή όμως ήταν πλούσιο, θεώρησα σκόπιμο να συμπεριληφθεί σ’ αυτήν την έκδοση με τη μορφή λευκώματος.

Μέσα από τις φωτογραφίες, και  ιδιαίτερα αυτές της καθημερινότητας, αναδύεται η ιστορία της τελευταίας εκατονταετίας.

ΔΥΜΗ – ΓΕΜΙΣΤΗ

π.Θεολόγος. κ. Καψίδη γνωρίζω ότι έχετε το μεράκι από τότε που ήσασταν διευθυντής στο Γυμνάσιο Φερών δηλαδή τα 10 τελευταία χρόνια της σταδιοδρομίας σας μέσα στην εκπαίδευση να αναμοχλεύετε, να ανασκαλεύετε τα θέματα τα ιστορικά  και εθνικά εν γένει, και ειδικότερα θέματα που αφορούν στην περιοχή τη δική μας. Θα σας παρακαλούσα πολύ να μας βοηθήσετε να καταλάβουμε τα ιστορικά που αφορούν στο χωριό της Γεμιστής. Έχουμε κάποιες χρονολογίες που είναι ορόσημο. Π.χ. το 1922. Όταν μιλάμε για τη Γεμιστή, τη Γεμιστή που όλοι γνωρίζουμε ότι έχει εποικισθεί από τους πρόσφυγες που ήρθαν το 1922, μέχρις εδώ τα πράγματα πάνε καλά . Ωστόσο όμως εκεί που είναι τοποθετημένη η Γεμιστή και πριν από το  ‘22 υπήρχε έμψυχο ανθρώπινο δυναμικό. Μπορείτε να μας πείτε από πότε χρονολογείται, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που έχουμε από ιστορικές πηγές, ότι ξεκινάει η παρουσία του ανθρώπου στο χώρο της Γεμιστής;

 Ν. Καψίδης .Μάλιστα. Στην τοποθεσία που είναι σήμερα η Γεμιστή, αναφέρεται στις πηγές ότι ήδη από τον 1^ο αιώνα, τότε δηλαδή πού έφτασε η Εγνατία οδός στο μέρος αυτό, και μάλιστα απέναντι από τα αρχαία Κύψελα, δημιουργήθηκε ένας οικισμός του οποίου το όνομα , αναφέρεται στις πηγές, είναι Δύμη. Την αναφέρουν ρωμαϊκά κείμενα, τα λεγόμενα μιλιτιάρια, τα αναφέρει ο Πτολεμαίος και άλλοι συγγραφείς της εποχής αυτής

Η Γεμιστή.

π.Θεολόγος. Έχουμε να κάνουμε δηλαδή με μια αρχαία πόλη , την αρχαία Δύμη.

Ν. Καψίδης .Βέβαια η ταύτιση της Γεμιστής με την αρχαία Δύμη είναι ένα πρόβλημα το οποίο το αντιμετωπίζουν οι αρχαιολόγοι και εδώ υπάρχουν μικρές διαφωνίες. Δηλαδή η Δύμη τοποθετείται από τους αρχαιολόγους από την περιοχή του Αρδανίου μέχρι τους Κήπους και τη Γεμιστή. Επειδή υπάρχουν κάποιοι αρχαιολόγοι με διεθνές κύρος και τοποθετούν με λογικά επιχειρήματα τη Δύμη στα υψώματα της Γεμιστής, κοντά εκεί που ήταν η Γέφυρα, εμείς ως κάτοικοι της Γεμιστής θεωρούμε ότι πιο πιθανό είναι αυτό , γιατί το ότι ήταν η Γέφυρα στην περιοχή της Γεμιστής δεν τίθεται από κανένα σε αμφιβολία, και μάλιστα στα ΒΑ της Γεμιστής, μια έξαρση του εδάφους φθάνει στις όχθες του ποταμού, και από την απέναντι πλευρά που είναι το Σαριτζά αλί,το τουρκικό χωριό, επίσης τα υψώματα έρχονται πιο κοντά προς το ποτάμι, άρα εκείνο το σημείο του ποταμού και του κάμπου, αν θέλετε, είναι το πιο στενό.

π.Θεολόγος. Και γι’ αυτό το λόγο κτίστηκε η παλιά γέφυρα και  είναι  χτισμένη η σημερινή γέφυρα πού όλοι γνωρίζουμε στο χώρο και στην περιοχή της Γεμιστής.

Ν.Καψίδης. Ναι. Το ότι ήταν εκεί η γέφυρα δεν το αμφισβητεί κανένας. Δεδομένου ότι εκεί το ποτάμι είναι πολύ ρηχό, Το 1994 ,καθώς στέρεψε το ποτάμι ,ήρθαν στην επιφάνεια βάρκες και άλλα αντικείμενα, τα οποία δηλώνουν ότι το σημείο αυτό ήταν πέρασμα. Επίσης πρέπει να πούμε εδώ ότι η Δύμη ήταν ένα από τα λιμάνια που φιλοξενούσαν ποταμόπλοια .Ποια ήταν τα άλλα; Ήταν ο Δορίσκος, η Δύμη, και η Ζειρήνεια στο Σουφλί ,καθώς ο ποταμός Έβρος μέχρι το 1878  αναπλέονταν από ποταμόπλοια  μέχρι το Διδυμότειχο και πιο πάνω τη Φιλιππούπολη.

π.Θεολόγος. Γιατί λέτε μέχρι το 1878; Από το 1878 και μετά, πώς καλύπτονταν οι ανάγκες συγκοινωνίας  και μεταφοράς εμπορευμάτων;

  Ν.Καψίδης. Ναι. Μέχρι το 1878. Τότε άρχισε να λειτουργεί ο σιδηρόδρομος και επομένως πιο εύκολα γινόταν η μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων , άρα άρχισε να ατονεί η χρήση των ποταμόπλοιων και είναι ασύμφορη ,δεδομένου ότι ο ποταμός άρχισε να γίνεται πιο ρηχός.

π.Θεολόγος Είχαμε λοιπόν λιμάνια ποταμόπλοιων ,στη Δύμη, στο Δορίσκο, και στη Ζειρήνεια κοντά στο Σουφλί.

  Ν.Καψίδης. Να πούμε εδώ, επίσης, ότι δηλωτικό ότι η Δύμη ήταν ένα λιμάνι και οι κάτοικοι, αυτοί τέλος πάντων που ζούσαν εκεί ασχολούνταν με τα καράβια, με τις βάρκες είναι και το όνομα του χωριού.

π.Θεολόγος.  Αυτό θα σας ρωτούσα στη συνέχεια. Από τη Δύμη πώς φθάσαμε να λέμε σήμερα  Γεμιστή; Τι σημαίνει το όνομα Γεμιστή; Από πού προήλθε η ορολογία, το τοπωνύμιο;

  Ν.Καψίδης. Μάλιστα. Γεμιστή κατά τη γνώμη τη δική μου είναι μάλλον μια λανθασμένη ερμηνεία, μεταφορά της τουρκικής ονομασίας που λεγόταν, Γκεμιτζή κιοϊ, καθώς υποθέτω ότι ο μεταφραστής δεν μπορούσε να φαντασθεί κάτι σχετικό με βάρκες και λιμάνι ,θεωρούσε αδιανόητο να συμβαίνει αυτό, ενώ για τα άλλα χωριά, παράδειγμα,Κήποι=Μπαξίμπεη, η λέξη μπαξές κήπος έγινε Κήποι, η Βρυσούλα =Τσέσμετζίκ, τσεσμές= βρύση

π.Θεολόγος. Με απλή μετάφραση από τα τουρκικά στα ελληνικά.

Ν.Καψίδης. Ναι ,αλλά στη Γεμιστή έγινε μάλλον μεταγραφή, όχι μετάφραση,

Παναγιώτα Κασπαρίδου. Γιατί, να διακόψω λιγάκι .Η τουρκική ονομασία του χωριού τι σημαίνει στην κυριολεξία;

ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ

  Ν.Καψίδης Η λέξη Γκεμιτζή-κιοϊ σημαίνει ,τόπος αυτών που ασχολούνται με βάρκες, που είναι ναύτες. Έχουμε μια πληροφορία. Περί τα τέλη του 17^ου αιώνα αρχές του18ου, ένας Γάλλος περιηγητής ονομάζει το χωριό χελκενσί, που σημαίνει χωριό που έχει ιστία, χελκεν στα Τούρκικα είναι το ιστίο. Επίσης υπάρχει η πληροφορία ότι ήδη από το 1400, ο Σουλτάνος ,ο Βαγιαζήτ, με διάταγμα, είχε ανακηρύξει ορισμένα παραποτάμια χωριά ως ναυτικά βακούφια. Και το πιο πιθανό είναι, και τους είχε ονομάσει τους κατοίκους περατάρηδες, καθώς περνούσαν τους ταξιδιώτες από  τη μια όχθη του ποταμού στην άλλη. Δεδομένου ότι απέναντι από το Γκεμιτζή-κιοϊ υπάρχουν τα Ύψαλα ,τα αρχαία Κύψελα, που να σημειώσουμε εδώ ότι είναι πανάρχαιη θρακική πόλη, πρωτεύουσα του βασιλείου των Οδρυσσών μέχρι το 1^ο-2^ο μ.Χ. αιώνα στα Ρωμαικά χρόνια ,είχε δικούς του βασιλιάδες, οπότε κάπου εκεί το 2^ο αιώνα στα Χρόνια του Καρακάλα έγινε Ρωμαϊκή επαρχία. Έτσι και η Γεμιστή, όπως το Πραγγί πάνω στο Διδυμότειχο, που είναι γνωστό ότι ήταν ναυτικό βακούφι, και ονομάζονταν οι κάτοικοί του περατάρηδες, αυτό σήμαινε και φορολογική απαλλαγή, ειδική μεταχείριση από το Σουλτανικό κράτος. Έτσι λοιπόν και οι κάτοικοι του Χελκενσί, του Γκεμιτζή-κιοϊ,είχαν αυτό το προνόμιο, των περατάρηδων, των ανθρώπων οι οποίοι με τις βάρκες τους περνούσανε απέναντι τους ταξιδιώτες . Πιθανόν εκεί να υπήρχε ένα χάνι, να υπήρχαν άλογα εφεδρικά που θα αντικαθιστούσαν τα κουρασμένα που ερχόταν, εν πάση περιπτώσει , ήταν ένα μουτάτσιο που έλεγαν οι Ρωμαίοι, και ήταν ένας χώρος όπου διανυκτέρευαν. Αν το ποτάμι ήταν πλημμυρισμένο, αναγκαστικά φόρτωναν πάνω στο καράβι, πάνω  στη σχεδία ενδεχομένως, ολόκληρη την άμαξα με ανθρώπους και ζωντανά, περνούσαν απέναντι, από κει, όπως λέει ο Σανσάρης, καθηγητής του Δημοκριτείου, έστριβαν δεξιά και πήγαιναν προς τα Κύψελα, τα Ύψαλα. Ή αφήνονταν στο  ρεύμα του ποταμού από το ύψος της Γεμιστής εκεί ,του Γκεμιτζή-κιοϊ,της Δύμης, να τους βγάλει με λίγη ανθρώπινη παρέμβαση απέναντι. Εμείς λέμε λοιπόν ότι η αρχαία Δύμη είναι ο πρόδρομος ,ας το πούμε έτσι , της σημερινής Γεμιστής, καθώς οι κάτοικοι συνεχίζουν να ασχολούνται με το ποτάμι, με την αλιεία στο ποτάμι και έχουν ταυτίσει τη ζωή τους με τον κάμπο που αρδεύεται από το ποτάμι.

Νεαρός Γεμιστιώτης σε αμμονησίδα πλημμυρισμένη

Παναγιώτα Κασπαρίδου Θα λέγαμε δηλαδή, κ Καψίδη, ότι και σήμερα το ποτάμι αποτελεί βασικό χώρο ασχολίας των κατοίκων της Γεμιστής;

  Ν.Καψίδης Ναι. Το ποτάμι είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη ζωή των κατοίκων της Γεμιστής. Εγώ ,για παράδειγμα, μεγάλωσα μέσα στο ποτάμι. Έτσι ,κι αν ξεφυλλίσει κανένας το βιβλίο στο οποίο αναφερθήκατε προηγουμένως, θα βρει ένα πλήθος φωτογραφιών και πληροφοριών που αναφέρονται στη ζωή των κατοίκων σε σχέση με το ποτάμι .

π.Θεολόγος.  Είχαν επιτυχία οι Γεμιστιώτες στο ψάρεμα;

  Ν.Καψίδης Βεβαίως είχαν επιτυχία. Καθώς πολλές φορές έχουν πιάσει στα δίχτυα, ή στα νταούλια όπως τα λένε, ή στα αγκίστρια ψάρια, γριβάδια, γουλιανούς, τα γατόψαρα, όπως τα λένε, τα οποία είχαν μεγάλο βάρος.

Π. Κασπαρίδου.  Υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες που να το αποδεικνύουν ή είναι μόνο τα λόγια των ψαράδων;

  Ν.Καψίδης Όχι. Μέσα στο βιβλίο, άμα δει κανένας στο αντίστοιχο κεφάλαιο που λέμε για τη ζωή στο ποτάμι, θα δει μια φωτογραφία με τον Παναγιώτη Γραμματικάκη και τον Αραμπατζέλη από τους Κήπους, που ήταν φίλοι αυτοί, οι οποίοι είχαν πιάσει ένα μεγάλο Γουλιανό ,γύρω στα 120 -130 κιλά, τον οποίο για να τον φέρουν στην πλατεία του χωριού τον φόρτωσαν πάνω σ ένα κάρο με τα βόδια . Τον έφεραν στη πλατεία ,το φωτογραφίσανε, και τη φωτογραφία μπορεί να τη δει κανένας, πέρα από το βιβλίο, και στο κεντρικό καφενείο του χωριού εκεί, του Κασάπη, ο οποίος και μας την έδωσε για τη βάλουμε στο βιβλίο. Ακόμη και σήμερα υπάρχει η δυνατότητα αυτή, ψαρεύουν.

Π. Κασπαρίδου. Υπάρχει όμως αρκετό ψάρι θα λέγαμε, γιατί γνωρίζουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ποταμός μας.

  Ν.Καψίδης Ναι .Όταν το καλοκαίρι το ποτάμι στερεύει, λιγοστεύουν και τα ψάρια. όταν εκεί το Μάιο τον Οκτώβριο αυξάνεται το νερό αυξάνονται και τα ψάρια.

Π. Κασπαρίδου. Που μπορεί να βρει κανείς αυτά τα προϊόντα; Που τα προωθούν οι Ψαράδες;

Ν.Καψίδης. Βασικά έχει μείνει ένας τώρα ,λόγω μείωσης του πληθυσμού, όπως σε όλα τα χωριά, στις λαϊκές αγορές, ή αν του δώσει κάποιος παραγγελία.

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

π.Θεολόγος Για τους ακροατές μας να πούμε ότι βρισκόμαστε στο ανατολικότερο νεύρο του Ελληνικού κράτους. Επάνω στον ποταμό Έβρο, ο οποίος ποταμός Έβρος από ένα σημείο και μετά και μέχρι τις ημέρες μας αποτελεί ένα φυσικό σύνορο με τη γειτονική μας χώρα την Τουρκία.

κ.Καψίδη θέλω λίγο να έρθουμε στα χρόνια των αρχών του 20^ου αιώνα, όπου γίνονται γεωπολιτικές ανακατατάξεις  σ’ όλα τα Βαλκάνια  και ειδικότερα στην περιοχή κοντά στον ποταμό Έβρο. Τι μπορούμε να πούμε για εκείνες τις χρονικές εποχές, τις χρονικές στιγμές τις χρονικές συγκυρίες. Να σας πω εγώ, ότι γνωρίζουμε για τη συνθήκη του Νευγύ  1919 μ.Χ. γνωρίζουμε για τη συνθήκη των Σεβρών, γνωρίζουμε για την ανακωχή των Μουδανιών, γνωρίζουμε για τη συνθήκη της Λωζάνης. Όλες αυτές ήταν διεθνείς συνθήκες οι οποίες επηρέασαν και αφορούσαν και  τη δική μας εδώ περιοχή. Να μας τα εξηγήσετε και να μας πείτε πως το καθένα επηρέασε  την περιοχή εδώ τη δική  μας και συγκεκριμένα του χωριού της Γεμιστής.

Ν.Καψίδης Μάλιστα . Η Γεμιστή ακολουθεί τη μοίρα όλων των περιοχών της Θράκης. Από την περιοχή της Ξάνθης μέχρι επάνω στην Αδριανούπολη, και μέσα στην Ανατολική Θράκη. Η ιστορία της Γεμιστής συνδέεται με όλα αυτά τα γεγονότα που αναφέρατε. Η Θράκη είναι γνωστό ότι σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες έλαβε μέρος. Και στην περίοδο του 1821,όπου υπήρχανε σώματα Θρακομεκεδόνων, είναι γνωστό ότι ο Κάρπος Παπαδόπουλος ήταν από τα πρωτοπαλίκαρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου, και έγινε συνταγματάρχης αργότερα, αλλά  ένα μεγάλο τμήμα αυτού, που ονομάζουμε Ελλάδα, έμεινε έξω από τα σύνορα εκείνα. Την εποχή των Βαλκανικών πολέμων για να έρθουμε στα νεώτερα χρόνια, επίσης οι κάτοικοι της Θράκης πήρανε μέρος με διάφορα σώματα και υπέστησαν και αυτοί τα δεινά της παρουσίας εδώ ιδιαίτερα των Κομιτατζήδων, των Βουλγάρων. Αυτό που ονομάζουμε συνήθως Μακεδονικό αγώνα και το μυαλό μας αμέσως πάει  εκεί στην περιοχή της Έδεσσας της Φλώρινας, κατ’ εμέ, δεν απόλυτα σωστό γιατί ο αγώνας εναντίον της επιρροής των Βουλγάρων, ξεκινούσε από κει και έφθανε μέχρι την περιοχή εδώ της Ανατολικής Θράκης. Κομιτάτα των Βουλγάρων υπήρχαν ,Κομιτατζήδες υπήρχαν σ’ όλη αυτή τη γραμμή. Και επίσης υπήρχανε άνθρωποι στο χώρο αυτό που αντιδρούσαν στην προσπάθεια των Βουλγάρων να προσεταιρισθούν τους κατοίκους και να τους πάρουν με το μέρος τους. Να σημειώσω εδώ ότι η προσπάθεια που έκαμναν οι Κομιτατζήδες, η Βουλγαρική πολιτική, ήταν, σε συνεννόηση και με τους Τούρκους βέβαια, γιατί έπρεπε να υπάρχει μια πλειοψηφία υπέρ τους για να διεκδικήσουν τη Θράκη οι Βούλγαροι .Ήταν το περιβόητο θέμα της Εξαρχίας. Όσοι από τους κατοίκους εντάσσονταν στην εξαρχία θεωρούνταν Βούλγαροι, όσοι εντάσσονταν στο Πατριαρχείο θεωρούνταν Έλληνες. Έτσι γινόταν προσπάθεια δημιουργίας πλειοψηφίας.

π.Θεολόγος 27-11-19. Υπογράφεται η συνθήκη του Νευγύ. Πώς επηρεάζει τα δρώμενα εδώ στην περιοχή μας;

  Ν.Καψίδης Η συνθήκη του Νευγύ έρχεται σαν επιστέγασμα της λήξης του 1^ου παγκοσμίου πολέμου το 1918, και με τη συνθήκη αυτή η Θράκη παραχωρείται στους συμμάχους ,όχι στην Ελλάδα , στους συμμάχους, με Γάλλο διοικητή. Οι Βούλγαροι φεύγουν ,όπως επίσης φεύγει η Θράκη από την κυριαρχία της Τουρκίας, μέχρι έξω από την Κων/πολη στα όρια της Τσατάλτζας.

π.Θεολόγος.  Χρονολογικά ακολουθεί η συνθήκη των Σεβρών με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Τι μπορούμε να πούμε για την περιοχή μας όσον αφορά τη συνθήκη των Σεβρών;

Ν.Καψίδης Η συνθήκη των Σεβρών έρχεται ως επιστέγασμα ήδη του περάσματος της ανατολικής και δυτικής Θράκης στους συμμάχους και όταν έγιναν οι συζητήσεις στις Σέβρες αποδόθηκαν  στην Ελλάδα όπως και η Σμύρνη. Και λέχθηκε η περίφημη φράση «Η Ελλάδα των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών».

π.Θεολόγος Στις 14 Μαΐου του 1920 υπογράφεται το πρωτόκολλο των Ελευθερίων στην πόλη της Αλεξανδρούπολης μέσα στο Μητροπολιτικό Ναό και παρίσταται στην περιοχή ο υποστράτηγος Μαζαράκης. Υπάρχουν κάποιες αντιδράσεις και αντιθέσεις από τη μεριά της Τουρκίας στους όρους της συνθήκης των Σεβρών.

  Ν.Καψίδης Ο Μαζαράκης, ο Λεοναρδόπουλος, και ο Ζυμβρακάκης, οι στρατηγοί αυτοί που πήραν μέρος στο πέρασμα της Δυτικής Θράκης στους Έλληνες , αυτοί ενήργησαν εν ονόματι των συμμάχων. Ήδη όμως από τη συνθήκη του Νευγύ οι Τούρκοι αντιδρούν. Κυρίως στην Ανατολική Θράκη ο Συνταγματάρχης Ταγιάρ που ήταν και διοικητής της Αδριανούπολης, αρνείται να υπακούσει στην απόφαση αυτή και ουσιαστικά αυτονομείται στην Ανατολική Θράκη σε συνεννόηση μάλλον και με τους Βουλγάρους και επιχειρεί να παρεμποδίσει την προέλαση των ελληνικών στρατευμάτων για την κατάληψη της Ανατολικής Θράκης , όπως αυτή είχε επιδικαστεί με τη συνθήκη του Νευγύ στους συμμάχους. Οι σύμμαχοι εδώ χρησιμοποιούν τον Ελληνικό στρατό για να κάνουν τις εκκαθαρίσεις.

π.Θεολόγος Μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου των ελευθερίων της Αλεξανδρούπολης ο υποστράτηγος  Μαζαράκης μαζί με το στράτευμα κινείται Ανατολικά.

  Ν.Καψίδης Τον Ιούλιο του 20, στις 10 το βράδυ, στις 10 Ιουλίου προς 11, τα ελληνικά στρατεύματα στο Νότιο Έβρο, είναι η Μεραρχία Ξάνθης υπό τον Κων.νο Μαζαράκη, περνάνε στο ύψος εκεί περίπου της Κορνοφωλιάς. Γεφυρώνεται ο ποταμός και αρχίζει το πέρασμα από τρεις η ώρα το πρωί.10 η ώρα αρχίζει να κατασκευάζεται η γέφυρα και από τις τρεις άρχισαν να περνάνε τα στρατεύματα ,ώστε το πρωί , 6 η ώρα είχε περάσει σχεδόν όλη η Μεραρχία. Μόνο το πυροβολικό έμεινε ,ενώ μονάδα του ιππικού είχε περάσει και αυτή και άρχισαν την καταδίωξη του Ταγιάρ.

π.Θεολόγος Η οποία οδηγήθηκε που;

Ν.Καψίδης Έγινε  σύγκρουση , υποχώρησε ο Ταγιάρ, ο οποίος διωκόμενος κάποια στιγμή  έπεσε από το άλογό του, τραυματίστηκε ,κρύφτηκε για δυο-τρεις μέρες κοντά στην Κων/πολη ,προδόθηκε από Τούρκους. Πρέπει να πούμε ότι ο Ταγιάρ είχε επιβάλει ένα καθεστώς που δεν ήταν επιθυμητό ούτε και από τους ίδιους  τους Τούρκους. Είχε αυτονομηθεί εντελώς. Είχε κάνει επιστράτευση και είχε επιβάλει ένα σκληρό καθεστώς ακόμη και για τους Τούρκους, αλλά τελικά δεν επεκράτησε. Διωκόμενος από τους έλληνες, από τις Μεραρχίες των Ελλήνων, που πρέπει να πούμε εδώ, πως μαζί με τους Ζυμβρακάκη, Μαζαράκη, Λεοναρδόπουλο, που ήταν σ’ όλο το μήκος του Έβρου, η Μεραρχία της Σμύρνης έρχεται από την Ηράκλεια και τη Ραιδεστό και απελευθερώνουν όλη την Ανατολική Θράκη, και καταδιώκουν τον Ταγιάρ, ο οποίος λίγο πριν ,έξω από την Κων/πολη συλλαμβάνεται και έτσι αναστέλλεται η προέλαση των ελληνικών στρατευμάτων.

π.Θεολόγος. Αυτό θα σας έλεγα. Ωστόσο όμως δεν μπήκαν μέσα στην Πόλη.

  Ν.Καψίδης Δεν πρόλαβαν να μπούνε. Εάν ο Ταγιάρ ,όπως λένε οι πληροφορίες, κατέφευγε μέσα στην Κων/πολη , τα ελληνικά στρατεύματα σίγουρα θα έμπαιναν μέσα στην Πόλη και είναι αμφίβολο εάν θα τολμούσε κάποιος μετά να τους πει ,ξέρετε, φύγετε τώρα από την Κων/πολη.

π.Θεολόγος Ανακωχή των Μουδανιών. Τι έχουμε για την περιοχή μας;

  Ν.Καψίδης. Για δυο χρόνια, αφού έγιναν αυτά τα περιστατικά, 13-14 Ιουλίου έγινε η πλήρης κατάληψη της Αν.Θράκης. Στις 28 Ιουλίου τώρα  έρχεται η συνθήκη των Σεβρών η οποία επικυρώνει όλα αυτά τα γεγονότα και  πλέον δεν ανήκει στους συμμάχους  η Ανατολική και η Δυτική  Θράκη αλλά ενσωματώνεται στο Ελληνικό κράτος. Τώρα, για δύο χρόνια, οργανώνεται η περιοχή αυτή από το Ελληνικό κράτος και ακολουθούν τα γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής. Ο Ελληνισμός της Μ.Ασίας διώκεται, έρχεται στον Ελλαδικό χώρο, κάπου εκεί μετά τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου του 22 και στην Αν Θράκη . Ο Κεμάλ είναι νικητής και θέτει τους δικούς του όρους πλέον. Ο Κεμάλ για να λήξει ο πόλεμος και να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ,θέτει έναν όρο, απαραβίαστο κατ’ αυτόν , την παραχώρηση της Αν Θράκης στην Τουρκία. Εδώ πρέπει να πούμε ότι οι Γάλλοι συμφωνούν σ’ αυτό, οι Άγγλοι έχουν κάποιες μικροαντιρρήσεις, όμως τελικά επικρατεί η γνώμη και η θέση του Κεμάλ με τον περιβόητο Ινονού που είναι στρατηγός τότε.

π.Θεολόγος Ο Βενιζέλος είναι μέσα στα πράγματα και στις διαπραγματεύσεις τότε.

 Ν.Καψίδης Ο Βενιζέλος, αυτή την εποχή, ουσιαστικά έχει κληθεί από τους επαναστάτες. Διότι μετά την καταστροφή της Σμύρνης ο Πλαστήρας ,ο Γονατάς και άλλοι κάναν την  περίφημη επανάσταση, γίνεται, η δίκη και εκτέλεση των πρωταιτίων, ανακαλείται ο Βενιζέλος , ο οποίος διαπραγματεύεται στο Παρίσι και από κει ευρισκόμενος σε αδιέξοδο αναγκάζεται να αποδεχθεί την παραχώρηση της Αν. Θράκης στους Τούρκους ,  στέλνει το εξής τηλεγράφημα; «……Ανακοινώσατε παρακαλώ, Αν. Θράκη απωλέσθη ατυχώς δια Ελλάδα και επανέρχεται εις άμεσον κυριαρχίαν Τουρκίας.Αποκλειομένης πάσης διαμέσου λύσεως ….επί πλέον υποχρεούμεθα να εκκενώσωμεν από τούδε Θράκην. Ολόκληρος προσπάθειά μου στρέφεται πώς χάνοντες Θράκην θα σώσωμενεν μέτρω δυνατώ Θράκας…..»

π.Θεολόγος Ουσιαστικά καταργείται η συνθήκη των Σεβρών

Ν.Καψίδης. Με τη συμφωνία των Μουδανιών που έγινε στις 28 Σεπτεμβρίου του 1922 ξεκινάει υποχρεωτικά, μέσα σε ένα μήνα, η αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων και του ελληνικού πληθυσμού. Τέθηκε ένας όρος από το Βενιζέλο .Δεν θα παραδοθεί σους Τούρκους η Αν Θράκη πριν να φύγουν οι Έλληνες. Όσοι Έλληνες το επιθυμούσαν. Έτσι τέλη Οκτωβρίου με το νέο ημερολόγιο, παραδίδεται η Αν Θράκη στους συμμάχους  και την ίδια μέρα  οι σύμμαχοι την παραδίδουν στους Τούρκους 12 Νοεμβρίου με το νέο ημερολόγιο του ‘22.

π.Θεολόγος. Που σημαίνει ότι έπρεπε οι κάτοικοι της Αν Θράκης να κάνουν τι;

Ν.Καψίδης. Να φύγουν μέσα στο διάστημα αυτό με ό,τι κινητή περιουσία είχαν και να έρθουν στην Ελλάδα.

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

π.Θεολόγος. Κάποιοι από τους κατοίκους της Αν. Θράκης επιλέγουν το χωριό της Γεμιστής

Ν.Καψίδης. Οι κάτοικοι της περιοχής του Ουζουν- κιουπρού (Μακράς Γέφυρας), ιδιαίτερα του Ιμπρίκ τεπέ, του Σουλτάν κιοϊ και του Χαλαρά γκιουνέ, το γκιουνί , που ήταν βουλγαρόφωνο, επιλέγουν να έρθουν να εγκατασταθούν στο χωριό Γεμιστή, όπου πρέπει να πούμε ότι μέχρι το ‘22 κατοικούνταν ακόμη από Μουσουλμάνους, οι οποίοι ήταν όλο αυτό τον καιρό. Ήρθαν λοιπόν οι Βουλγαρόφωνοι, ένα κομμάτι από το χωριό τους, οι μισοί είχαν ακολουθήσει τους εξαρχικούς ,άρα πήγαν στη Βουλγαρία, περίπου το 20,με τη συνθήκη των Σεβρών έφυγαν, και κάποιοι , οι Πατριαρχικοί ,με τον ιερέα τους τον Παπαθεοδώρου τον π Χρήστο , ήρθανε στα χωριά Κήποι, Γεμιστή. Τότε ο παπα Χρήστος είχε και τα δύο τα χωριά. Λίγο αργότερα το ‘22 τον Οκτώβριο, κάτοικοι από την Ιμβρασσό, το Ιμπρικ τεπέ, Αρβανιτόφωνοι τώρα, έρχονται στο χωριό, ενώ άλλοι εγκαθίστανται στο κάμπο του Τυχερού στα χωριά, Τάρσιο και Πυρόλιθο που ήταν πρώτα μουσουλμανικά χωριά και τώρα έγιναν χριστιανικά.

π.Θεολόγος. Άρα έχουμε δυο ομάδες το 22 που φθάνουν στη Γεμιστή. Τους Βουλγαρόφωνους και τους Αρβανιτόφωνους, όλοι τους όμως έρχονται από την Αν Θράκη.

Ν.Καψίδης. Όπως επίσης και κάποιοι άλλοι τους οποίους εμείς στο χωριό τους ονομάζουμε Γενικιώτες που ήρθαν από διάφορα άλλα χωριά, μάλλον  Θρακιώτες την καταγωγή.

Παν.Κασπαρίδου.Σήμερα ,κ Καψίδη , ποια είναι η σύνθεση του πληθυσμού;

Ν.Καψίδης. Σήμερα συνεχίζει να είναι η ίδια η σύνθεση του πληθυσμού μειωμένη βέβαια. Η κοινή αυτή πορεία των κατοίκων, από το ‘22 μέχρι σήμερα, είχε σημαντικές , πολλές δυσκολίες. Προερχόταν από διαφορετικούς χώρους. Άλλωστε το ίδιο συνέβη και με τους Ποντίους . Σ όλη την Ελλάδα. Οι πρόσφυγες πάντοτε τον πρώτο καιρό, ώσπου να γνωρισθούν, να επικοινωνήσουν, είχαν δυσκολίες.

π.Θεολόγος. Στη συνέχεια, αγαπητοί ακροατές, ακολουθεί μουσικό διάλειμμα με ένα μοιρολόι το οποίο μας το τραγουδάει, μας το ψάλλει,  η μητέρα του κ  Ναθαναήλ Καψίδη στα Αρβανίτικα. Γι’ αυτό θα τον παρακαλέσω στην αρχή να μας το διαβάσει στα Αρβανίτικα και στη συνέχεια να διαβάσει τη μετάφραση στα ελληνικά.

ΜΟΙΡΟΛΟΪ

  Ν.Καψίδης. Το μοιρολόι αυτό αναφέρεται σε ένα ιστορικό πρόσωπο. Είναι συγκεκριμένο το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται, είναι συγγενής της μητέρας μου, Θεοδώρας, θείος, και συντέθηκε από δυο εξαδέλφες του νεκρού, περίπου στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.(πριν το 1922).Λέει λοιπόν στα αρβανίτικα το τραγούδι.

Θανάσ’ ζοκ εσκρούαρ’

Θανάσ’ζοκ εσκρούαρ

Ν’ μπρέκ τεκ ρει Μπουλιούαρ

Ιπαλιούαρ’ ιπαντρούαρ

Ρομπατ ριν’παλιούαρ

Θανάσ’ Τζιότζι κα μισιάν’

Γκρεφ’ω  θανάσ’

Γκρεφ πα χάιντ’

Τ’ βέτε πο κ΄μπ’τα σ’μ’μπάν

Και η μετάφραση.

Θανάση, γιέ μου όμορφε

Θανάση ( πουλί ) γιε μου όμορφε

Στο βουνό εκεί είσαι( κάθεσαι) θαμμένος

Άπλυτος και ανάλλαχτος

Τα ρούχα σου κάθονται διπλωμένα

Θανάση ο Γιώργος έχει αρραβώνα

Ω Θανάση σήκω

Σήκω και πήγαινε

Να πάω μα δεν με κρατάνε τα πόδια

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

π.Θεολόγος. Έρχονται οι πρόσφυγες το 22 στη Γεμιστή, έρχεται και ένας ιερέας μαζί τους, βρίσκουν εκκλησία;

  Ν.Καψίδης.  Απ’ ότι τουλάχιστον γνωρίζουμε δεν υπήρχε εκκλησία ως κτήριο. Οι πρώτοι αυτοί Χριστιανοί κάτοικοι της Γεμιστής, οι Βουλγαρόφωνοι, τελούν τη θεία λειτουργία σε μια αποθηκούλα, κοντά στο σημερινό Nαό, όπου είναι κοντά στο σπίτι του Δαρούση ,του Τούρνα και αρκετό διάστημα κάποιες εικόνες που έφεραν μαζί τους, θα τις τοποθέτησαν εκεί γύρω.

π.Θεολόγος . Πότε ωρίμασε η ιδέα για την ανέγερση Ναού;

Ν.Καψίδης.  Γύρω στο 1935. Βέβαια από την αρχή ήθελαν κάποιο καινούριο Ναό, αλλά οικονομικές δυνατότητες δεν υπήρχανε και σιγά-σιγά  κάπου εκεί το 35-37 άρχισε να κτίζεται ο Ναός στην πλατεία του χωριού.

Η παλιά Εκκλησία (1935-37)

π.Θεολόγος. Ο Ναός που βλέπουμε σήμερα, επισκεπτόμενοι τη Γεμιστή, είναι αυτός ο Ναός που κτίστηκε τότε;

Ν.Καψίδης. Όχι .  Ο Ναός αυτός που βλέπουμε σήμερα, κτίστηκε μετά το 1972. Το 1974 ολοκληρώθηκε. Μέχρι εκείνη την εποχή ήταν ο παλιός ο Ναός.

π.Θεολόγος. Ο οποίος δεν παρέμεινε απ’ ότι φαίνεται.

 Ν.Καψίδης. Όχι Γκρεμίστηκε .Κατεδαφίστηκε ο Ναός το 1974. Τα Χρόνια της Επταετίας. Όταν άρχισε να λειτουργεί ο άλλος. Ο καινούριος.

 π.Θεολόγος.  π.Θεόδωρε τα εγκαίνια του  ναού, του σημερινού, πότε έγιναν;  

Η καινούργια Εκκλησία

π.Θεόδωρος.Τα εγκαίνια του Ναού έγιναν το 1980 από τον νυν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης  κ Άνθιμο Ρούσσα

π.Θεολόγος. Από τότε μέχρι τις ημέρες μας έχουν γίνει εργασίες συντήρησης;

π.Θεόδωρος.Εργασίες συντήρησης έγιναν και πάντα γίνονται. Αλλά δύο έτσι μεγάλες εργασίες που κάναμε, ητανε που αφαιρέσαμε  τα ελενίτ από τη σκεπή και τοποθετήσαμε κεραμίδια. Καί άλλη μια μεγάλη εργασία το 2012 που στρώσαμε πλάκες σ’ όλο τον αύλειο  χώρο, ο οποίος είναι γύρω στα 600 τ.μ. με τη βοήθεια του Δήμου Φερών. Συνεργαστήκαμε μαζί και έγινε αυτή η εργασία, γιατί κόστισε και αρκετά για ένα μικρό χωριό.

Π. Κασπαρίδου. π. Θεόδωρε μπαίνοντας κανείς στο Ναό του χωριού, θα συναντήσει κάποιες εικόνες πιθανόν και από τα χρόνια των προσφύγων;

π.Θεόδωρος. Στη Γεμιστή που είναι ένα προσφυγοχώρι, δεν έχουμε εικόνες παλιές  που να τις έχουν φέρει οι πρόσφυγες από την πατρίδα τους Οι πιο παλιές που έχουμε είναι οι εικόνες  του Τέμπλου της παλιάς εκκλησίας που κτίσθηκε στο χωριό το 1935 περίπου, οι οποίες τοποθετήθηκαν και πάλι στο τέμπλο της νέας εκκλησίας που κτίσθηκε το 1972. Η πιο παλιά είναι η εικόνα της Παναγίας του 1928 πριν κτισθεί ακόμη η πρώτη εκκλησία, και ακολουθούν οι άλλες εικόνες του Χριστού των Ταξιαρχών, του Ιωάννη του Προδρόμου, του Αγ Δημητρίου, του Αγ.Γεωργίου και στις δυο πύλες του τέμπλου, στη Νότια του Χριστού που εικονίζεται ως ο ποιμήν ο καλός που  κρατά το πρόβατο το απολωλός στην αγκαλιά του και όχι στους ώμους Του. Και στη Βόρεια πύλη του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χρονολογούνται στο 1938 αυτές. Η τεχνοτροπία τους δεν είναι Βυζαντινή αλλά νεοκλασική.  Ένα πάντρεμα βυζαντινής και αναγεννησιακής. Όμως η κάθε εικόνα έχω την πεποίθηση είναι αγιασμένη με τη χάρη του Θεού και με την πίστη που έδειξαν οι Άγιοί μας. Είναι ότι πιο πολύτιμο έχουμε και πρέπει αυτήν την πνευματική κληρονομιά να τη διαφυλάξουμε.

π.Θεολόγος. κ. Ναθαναήλ Καψίδη, εκτός από τα χρονολογικά σήμαντρα που φαίνονται , αποτυπώνονται πάνω στις εικόνες, έχουμε κανένα άλλο χρονολογικό σήμαντρο εκείνης της εποχής σε έγγραφο;

 Ν.Καψίδης. Ναι .Υπάρχει το έγγραφο χειροτονίας του π. Αθανασίου Βεργίδη που από το 36 μέχρι το 72 ήταν και ο εφημέριος του χωριού.

π.Θεολόγος. Θέλετε να μας το διαβάσετε;

Ν.Καψίδης.

Έγγραφο χειροτονίας.

Διά του  παρόντος αρχιερατικού ημών εγγράφου ,δηλούμεν ,ότι εν τω εν Αλεξανδρουπόλει πανσέπτω Ιερώ Ναώ του Αγίου Νικολάου τη 1^η του μηνός Ιανουαρλιου του Σωτηρίου έτους 1936 την  Θείαν και Ιεράν Λειτουργίαν επιτελέσαντες, εχειροτονήσαμεν τη επικλήσει του Παναγίου και τελεταρχικού Πνεύματος εις διάκονον είτα δε εις Πρεσβύτεροντον, εκ Γεμιστής, Επαρχίας Αλεξανδρουπλόλεως  ορμώμενον,  Αθανάσιον Βεργίδην του Νικολάου και διορίσαμεν  ως τακτικόν εφημέριον εν τω χωρίω Γεμιστή ,της καθ’ ημάς Θεοσώστου Επαρχίας.

Εν Αλεξανδρουπόλει τη 15 Ιανουαρίου 1936

Ο Αλεξανδουπόλεως Ιωακείμ

Π. Κασπαρίδου. π. Θεόδωρε ,  κατάγεστε από τη Γεμιστή, ζείτε κει;

π.Θεόδωρος. Όχι δεν κατάγομαι από τη Γεμιστή. Κατάγομαι από το διπλανό χωριό τον Πέπλο και μένω κιόλας εκεί, το οποίο απέχει 8 χιλιόμετρα από τη Γεμιστή. Και αυτό είναι θετικό γιατί μπορώ να είμαι πολύ συχνά στην ενορία μου.

Π. Κασπαρίδου. Οπότε κάθε πότε τελούνται θείες λειτουργίες εκεί στο Ναό των Ταξιαρχών της Γεμιστής;

π.Θεόδωρος. Με τη χάρη του Θεού στην ενορία μας τελούμε θεία λειτουργία πάντοτε. Κάθε Κυριακή, κάθε μεγάλη εορτή, Δεσποτική, Θεομητορική, και Αγίων. Είναι ό,τι καλύτερο και πνευματικό μπορούμε να δίνουμε στους ενορίτες μας. Άλλωστε γι’ αυτούς είναι παρήγορο να υπάρχει η ενορία του και να τους δίνει αυτό το μεγάλο δώρο της Θ. λειτουργίας. Και αναφερόμαστε σε μια ενορία λίγα χιλιόμετρα δίπλα στα Τουρκικά σύνορα.

Π. Κασπαρίδου. Εκτός όμως από τη θ. λειτουργία;

π.Θεόδωρος. Επισκέπτομαι καθημερινά το χωριό, όπως σας είπα, και αυτό μου δίνει την ευκαιρία να τελώ τις ακολουθίες του όρθρου και του εσπερινού. Είναι μεγάλη ευλογία να κτυπά καθημερινά η Καμπάνα  του χωριού. Είναι, βλέπετε,  ότι η εκκλησία ποτέ δεν ξεχνά τους ανθρώπους που ζούνε μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα, που στην ουσία είναι μόνοι τους και μακριά από πράγματα που είναι δεδομένα για άλλες περιοχές.

ΠΑΝΗΓΥΡΙ

Π. Κασπαρίδου. Μήπως μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το πώς γιορτάζετε την πανήγυρη στο χωριό σας;

π.Θεόδωρος .Η ενορία μας γιορτάζει και πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου, ημέρα της συνάξεως των Αρχιστρατήγων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Το πανηγύρι είναι πάντοτε ένας λόγος να γεμίζει το χωριό με ανθρώπους που έρχονται στους συγγενείς τους. Αυτό διακρίνεται από την κίνηση που έχουμε αυτές τις δύο μέρες. Αυτή τη μέρα φορά τα γιορτινά του ο Ναός, και μας τιμούν με την παρουσία τους ο Μητροπολίτης μας ,πολλοί ιερείς ,οι άρχοντες και ο στρατός. Αλλά και πλήθος λαού που έρχεται να ανάψει ένα κερί στους Αρχαγγέλους μας. Τα λόγια είναι πάντοτε φτωχά για να περιγράψουν μια εκκλησιαστική πανήγυρη. Η ενορία της Γεμιστής είναι η μοναδική ενορία της μητροπόλεως μας που ο Ναός της είναι αφιερωμένος στους  Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ. Ο εσπερινός τελείται κάθε χρόνο στις 6 το απόγευμα και αναφέρομαι στην παραμονή της εορτής. Ενώ ανήμερα τελείται Θ.Λειτουργία από τις 7 έως τις 10 το πρωί από το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ.Άνθιμο.

π.Θεολόγος. κ. Καψίδη βλέπω ότι θέλετε κάτι να μας πείτε γύρω από το θέμα του πανηγυριού με το οποίο ασχολούμαστε αυτή τη στιγμή και μάλιστα μειδιάτε. Να πιθανολογήσω ότι σκέφτεστε κάτι , σκέφτεστε τα δρώμενα της παλιάς εποχής γύρω από το πανηγύρι; Μπορείτε να μας καταθέσετε τις εμπειρίες σας;

  Ν.Καψίδης. Ναι.Θυμάμαι το πανηγύρι στην παλιά εκκλησία, φυσικά από τότε άρχισε να γίνεται το Πανηγύρι, γύρω εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 60.Κόσμος πολύς μαζεύτηκε από τα γύρω χωριά. Από το Τυχερό, από τις Φέρες, κάτι πρωτόγνωρο για το χωριό μας .Θυμάμαι , εγώ ήμουν τότε 11-12 χρονών, είχαν έρθει οι θείες μου από το Τυχερό στο σπίτι εκεί του παππού μου, του Αραμπατζή ,και έφτιαξαν λουκουμάδες, τους οποίους μας πρότειναν ή μας έστειλαν να τους πουλάμε εκεί στην πλατεία, ενώ άλλα παιδιά είχαν ένα τελάρο μπροστά τους και πουλούσανε σπόρια , ενώ πιο πέρα άλλοι πουλούσαν διάφορα. Μαζεύτηκε πολύς κόσμος ,βόλτα. Τα πανηγύρια εκείνη την εποχή γιορτάζονταν με πολλή διασκέδαση.

Ήταν μια ευκαιρία να διασκεδάσουν ,  να μαζευτούν με τα όργανα οι οργανοπαίχτες και οι ικανοί χορευτές.

Τα καφενεία δεν ήταν απλά καφενεία, αλλά καφενεία-ταβέρνες ,να το πω έτσι. Κάθε καφενείο έφερνε και μια ορχήστρα και σχεδόν γέμιζαν όλα. Από το απόγευμα και μετά οι γυναίκες αποσύρονταν και οι άνδρες απ’ όλα τα χωριά διασκέδαζαν μέχρι πρωίας.

π.Θεολόγος. Στο σημερινό πανηγύρι γίνεται κάτι αντίστοιχο;

  Ν.Καψίδης. Όπως σε όλα τα πράγματα, σ’ όλα τα χωριά έχουν ατονήσει αυτές οι μορφές της διασκέδασης και ειδικά στο χωριό μας  λόγω μερικών γεγονότων που συνέβησαν μετά το 1973. Πένθος βαρύ κάλυψε το χωριό μας από τους διαδοχικούς θανάτους. Το χωριό πενθούσε ,άρα δεν μπορούσαν να γίνουν αυτά τα γλέντια. Τα νεώτερα χρόνια τις δεξιώσεις ,θα το πω έτσι , τις ανέλαβε ο σύλλογος των νέων παιδιών που δημιουργήθηκε ,ο σύλλογος ΑΚΡΙΤΑΣ. Έτσι μετά το τέλος του εσπερινού, παρατίθεται μια δεξίωση στην αίθουσα του Σχολείου. Το ίδιο επαναλαμβάνεται και την άλλη μέρα το πρωί μετά τη Θ.Λειτουργία.  Σε κάποιες στιγμές τα παλιότερα χρόνια ερχότανε αυτοί οι πανηγυρτζήδες που λέμε, με τα μικροπράγματα, τις κούνιες εκεί στην πλατεία πριν κτιστεί η καινούργια εκκλησία, αυτοκινητάκια κλπ. Αυτά που συνήθως γίνονται σ’ όλα τα πανηγύρια.

Π. Κασπαρίδου. Ερχόμενοι όμως λίγο στο πνευματικό έργο της εκκλησίας, υπάρχουν π.Θεόδωρε κύκλοι μελέτης Αγ.Γραφής στο ναό σας;

π.Θεόδωρος. Στην ενορία μας κάθε Τετάρτη στις 2.30 το μεσημέρι πραγματοποιείται κύκλος μελέτης Αγ.Γραφής. Και έτσι δίνεται αφορμή στις κυρίες του χωριού να συμμετέχουν σε ακόμη μια πνευματική δραστηριότητα.

Π. Κασπαρίδου. Εκτός από τον Ναό των Ταξιαρχών υπάρχουν εκεί στη γύρω περιοχή κάποια ξωκλήσια

π.Θεόδωρος. Υπάρχει ένα προσκυνητάρι στην περιοχή του παλιού μύλου. Όμως θα παρακαλούσα τον καθηγητή, τον κ.Καψίδη, να μας δώσει περισσότερες πληροφορίες.

  Ν.Καψίδης. Ναι. Στην περιοχή αυτή του μύλου, λέμε Μύλος , έτσι, γιατί εκεί υπήρχε ένας ανεμόμυλος, το οποίο δεν είναι της ώρας να πούμε όλη την ιστορία, αλλά εκεί δίπλα στα ερείπια αυτού του Μύλου γύρω στο 61-62, θυμάμαι,  ο τότε δάσκαλος του χωριού, Χαριτάκης Αθανάσιος, έριξε την ιδέα σε μας τα παιδιά να κάνουμε ένα εκκλησάκι. Ο ίδιος έκανε τα σχέδια βρήκε τσιμέντα, κάποια λίγα σίδερα, εμείς με τα υποζύγια της εποχής εκείνης, τα συμπαθέστατα γαϊδουράκια, κουβαλούσαμε την άμμο και το νερό. Έτσι φτιάχτηκε από μας τα παιδιά μαζί με την έμπνευση και την καθοδήγηση  του αγαπητού μας αυτού δασκάλου, που όλοι τον θυμόμαστε στο χωριό για την καλλιτεχνική του δραστηριότητα και για τη μεγάλη του προσφορά στο χωριό. Φτιάχτηκε το εκκλησάκι ,το οποίο έκτοτε έγινε σημείο αναφοράς και συνάθροισης των κατοίκων , ιδιαίτερα στις γιορτές του Πάσχα και της πρωτομαγιάς. Πολλές φορές  η πρωτομαγιά γιορτάζονταν στο χώρο αυτό. Όπως και το Πάσχα . Μετά την περιφορά της εικόνας, όλα τα νέα τα παιδιά μαζευόμασταν εκεί ,αστειευόμασταν, κάναμε αυτό που έκαμναν όλοι οι νέοι της εποχής εκείνης.

π.Θεολόγος. Σ’ αυτό το σημείο επιτρέψτε μου να σας ρωτήσω κάτι, το οποίο από τη συζήτηση που είχαμε πριν από το ξεκίνημα της εκπομπής. Μου είπατε και είναι καταγεγραμμένο μέσα στο βιβλίο ένα ευτράπελο, αναφορικά με λουκούμια. Μπορείτε να μας πείτε αυτό το ευτράπελο;

  Ν.Καψίδης. Όπως και μέχρι σήμερα συνηθιζόταν στις εθνικές γιορτές, ιδιαίτερα της 25^ης Μαρτίου μετά το τέλος της γιορτής, η τότε κοινότητα έστελνε λουκούμια για να μοιραστούν στα παιδιά. Εμείς όμως,  η Γεμιστή δηλαδή ,είμαστε μακριά από τον τόπο που έφτανε το λεωφορείο. Τα έστελναν με το λεωφορείο πηγαίναμε εμείς στο τελωνείο για να τα πάρουμε και να τα παραδώσουμε στους δασκάλους. Έτσι λοιπόν μια χρονιά έτυχε να είμαι και γω  σ’ αυτή την ομάδα των παιδιών που έστειλε ο δάσκαλος. Με τα γαϊδουράκια μας πήγαμε λοιπόν στο τελωνείο, σε μια απόσταση τριών –τεσσάρων χιλιομέτρων, που είναι, πήραμε τα κιβώτια για να τα μεταφέρουμε. Όμως , καταλαβαίνετε ότι είμαστε παιδιά, έχουμε πειρασμό, τα γλυκά είναι δυσεύρετα την εποχή εκείνη, είναι λιγοστά. Διαπιστώσαμε ότι τα κουτιά  ήταν ξύλινα. Τι κάναμε λοιπόν ; Ανοίγουμε από την κάτω πλευρά, βγάζουμε ένα κομμάτι σανίδι, αρχίζουμε να τρώμε την κάτω σειρά, και όταν πια  ικανοποιηθήκαμε, το ξανακλείσαμε .Ούτε η γάτα ,ούτε ζημιά. Πήγαμε λοιπόν στο δάσκαλό μας και του λέμε , ορίστε, αυτά είναι τα λουκούμια. Βέβαια ο δάσκαλος διαπίστωσε, κατάλαβε ή έκανε πως δεν κατάλαβε. Κατάλαβε ότι κάτι έγινε, δε μας είπε τίποτε, θεωρώντας το φυσιολογικό.  Άλλωστε είναι γνωστό το ρητό της Π.Δ. που λέει «ου φιμώσεις βούν αλοώντα», έκανε πως δεν κατάλαβε και στο τέλος καθίσαμε στη σειρά μας, πήραμε και το λουκούμι που δικαιούνταν όλοι. Διότι ποιος ξέρει πότε θα ξανατρώγαμε λουκούμια ή άλλου είδους γλυκό. Ενδεχομένως στην επόμενη γιορτή.

ΙΕΡΕΙΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Π. Κασπαρίδου. Λίγο πριν κλείσουμε την αναφορά μας στην ενορία π.Θεόδωρε, πόσα χρόνια είστε σεις σ’ αυτόν το Ναό και μία αναφορά στα ονόματα των προκατόχων σας.

π.Θεόδωρος. Εγώ είμαι 7,5 χρόνια στην ενορία της Γεμιστής. Να σας πω για του πρώτους ιερείς και όλους όσους διακόνησαν στην ενορία της Γεμιστής. Πρώτος ιερέας του χωριού ήταν ο παπα Χρήστος Παπαθεοδώρου, που ήρθε μαζί με τους βουλγαρόφωνους από το Γκιουνί το 1920 με 22. Ο παπα-Χρήστος εξυπηρετούσε 2 χωριά. Της Γεμιστής και των Κήπων, έως το 1934 που κοιμήθηκε. Μετά τον παπα-Χρήστο την ενορία την εξυπηρετούσε στις πνευματικές της ανάγκες ο παπα- Βαγγέλης από τη Λύρα για δυο χρόνια έως το 1936, που την πρώτη Ιανουαρίου χειροτονείται ο παπα -Θανάσης Βεργίδης κάτοικος Γεμιστής και διακόνησε στο χωριό έως το 1972, για 36 χρόνια. Τον αντικατέστησε ο παπα- Χαρίτων Κεραμαράκης, το 1972 έως το 1983 και αυτόν ο παπα- Βασίλης Καψίδης ,το 1983 έως το 1998. Και οι δύο αυτοί ιερείς ήταν κάτοικοι Γεμιστής. Το 1998 διορίζεται ο παπα-Βασίλης Καμπάνταης έως το 2001.Μετά, για δύο χρόνια , η θέση μένει κενή και η ενορία εξυπηρετείται από τους άλλους ιερείς της Μητροπόλεως.  Το 2003 διορίζεται ο παπα-Γιάννης Καζάκος  έως το 2007. Έκτοτε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ.Ανθιμος χειροτόνησε εμένα και μου εμπιστεύτηκε την ενορία της Γεμιστής έως σήμερα.

π.Θεολόγος. Εδώ τελείωσε η σημερινή μας συνάντηση  αγαπητοί καλεσμένοι και αγαπητοί ακροατές. Σας ευχαριστούμε που ήσαστε κοντά μας π. Θεόδωρε ,κ.Ναθαναήλ Καψίδη και σας παρακαλώ πείτε μας κάτι από το χωριό της Γεμιστής για να κλείσουμε την εκπομπή.

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΓΙΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

  Ν.Καψίδης. Ναι. Μια και είμαστε στην πορεία προς το Πάσχα και όπου ν’άναι θα ανατείλει η μέρα του Λαζάρου . Με τη μέρα αυτή του θαύματος της ανάστασης του Λαζάρου συνδέονται και διάφορα λαογραφικά. Έτσι δεν θα μπορούσαν να λείπουν και από το χωριό μας. Ψάλλονται εκείνη την ημέρα τα λεγόμενα κάλαντα του Λαζάρου από τα κορίτσια συνήθως. Εκείνη την ημέρα δημιουργούνταν ομάδες από κορίτσια, τα οποία ,από μέρες πιο μπροστά, ετοίμαζαν ένα ομοίωμα του Λαζάρου. Έφτιαχναν ένα σταυρό με δυο ξύλα και εκεί επάνω το έντυναν με διάφορα πολύχρωμα υφάσματα και το στόλιζαν με λουλούδια, τα οποία μάζευαν από την περιοχή εκεί, τα λεγόμενα μπιζίρια, ανεμώνες, και κάθε ομάδα περηφανεύονταν για το αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους. Τα κάλαντα αυτά λοιπόν τα τραγουδούσαν τα κορίτσια που συμβολικά εικόνιζαν τις αδελφές του Λαζάρου, τη Μάρθα και τη Μαρία, και ως ανταμοιβή έπαιρναν αυγά, μια και ήταν και κοντά το Πάσχα και τα αυγά ήτανε χρήσιμα. Τα αυγά αυτή την εποχή είναι αρκετά μια και συμπίπτει με τις αρχές της άνοιξης και οι κότες έχουν μεγαλύτερη ευκολία στη γέννηση των αυγών. Είχαμε στο χωριό δυο ειδών κάλαντα του Λαζάρου.Το ένα το έψαλλαν οι μικρότερες κοπέλες,10-13 χρόνων .

Ηρτίν η Λάζαρος, Ηρτάν τα βάγια

Ηρτί κι Κυριακή, Που τρών’ τα ψάρια

Σήκου Λάζαρε, και μήν κοιμάσαι

Ήρθε η μάννα σου, από την πόλη

Σ’ έφερε χαρτί ,και κόμπολόι

Γράψε Θόδωρε Γραψέ Δημήτρη,

Γράψε Λίμονια, και Κύπαρίσσι

δόσ’ κι μένα, ένα αύγουλάκι

νά γεμίσ’ παππού,το κάλαθάκι

Οι μεγαλύτερες

Σήμερον ήρθ’ ο Χριστός μας

επουράνιός Θεός μας

εις την πόλη Βηθανία

με κλαδιά και με βαΐα

κλαίει η Μάρθα κι Μαρία

κλαίει για τον αδερφό της

τι είδες βρε Λάζαρέ μας                     

εις τον Άδη όπου πήγες

 είδα φόβο είδα τρόμο

είδα βάσανα και πόνο

Ομοίωμα Λαζάρου

Στο τέλος όταν τελείωνε η γύρα του χωριού, μάζευαν  τα αυγά ,τα μοίραζαν μεταξύ τους και επέστρεφαν στα σπίτια τους. Όμως  κάποτε, από απροσεξία ή από τον κόπο, σκόνταφταν κάπου  έπεφταν κάνοντας τα αυγά μια ωραία ομελέτα. Άδικα πήγε όλος ο κόπος της νύχτας εκείνης.

Βιβλιογραφία

Κωνσταντίνου Α.Βακαλόπουλου, Ιστορία του βόρειου Ελληνισμού, Θράκη,Θεσσαλονίκη,1996

Αθανάσιος Γ,Γουρίδης, Η πόλη των Φερών και η περιοχή της

Απόστόλου Π Ευθυμιάδη, Συμβολή της Θράκης εις του απελευθερωτικούς αγώνας του        Έθνους,Αλεξανδρούπολη 2002

Ναθαναήλ Γ.Καψίδη, Γεμιστής Δρώμενα, Φέρες 2014

Αθανασίου Λ Κορμαλή, Ανατολική Θράκη, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1994

 Σαμσάρη Κων Δημήτρη, Ιστορική Γεωγραφία της Δυτικής Θράκης κατά τη Ρωμαϊκή αρχαιότητα, Θεσσαλονίκη 2005