Ρόδινη ζωή

 (Παρουσίαση του βιβλίου της Ιωάννας Παρασχάκη  στις Φέρες, 10-1-2018, )

Όταν ο Πρόεδρος του ΟΡΦΕΑ μου πρότεινε να παρουσιάσω το βιβλίο της κυρίας Παρασχάκη Ιωάννας,  την οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν γνώριζα,  δέχθηκα με χαρά να το κάνω,  πιστεύοντας πως τέτοια βιβλία πρέπει να τυχαίνουν ευρύτατης κυκλοφορίας ,  καθώς αποτελούν ένα πολύ βασικό βιβλιογραφικό οδηγό για τη λαογραφία του τόπου μας και μια έμπρακτη προσφορά τιμής στο πολιτισμό της περιοχής μας.

Τους ευχαριστώ και τους δύο για την εμπιστοσύνη που μου δείχνουν.

«Το παρόν βιβλίο αποσκοπεί στην καταγραφή και προβολή του λαϊκού πολιτισμού σε μια τεχνολογική εποχή όπου το παραδοσιακό έχει ακυρωθεί και περιθωριοποιηθεί όπως πολλοί νομίζουν. Στο χώρο των λαογράφων όμως τις τελευταίες δεκαετίες έχει επικρατήσει μια διαφορετική θεώρηση σε ότι αφορά τον παραδοσιακό πολιτισμό. Υποστηρίζεται ότι δεν είναι στατικός αλλά δυναμικός και επομένως τα στοιχεία του δεν επιβιώνουν στο περιθώριο της σύγχρονης κοινωνίας αλλά μεταλλάσσονται.

Οι σύγχρονοι ιστορικοί παραδέχονται ότι πίσω από τη συνειδητή καταγεγραμμένη ιστορία υπάρχει μια ασυνείδητη ή υποσυνείδητη ιστορία που δεν έχει καταγραφεί,  πρόκειται για την αδιάκοπη ροή της καθημερινής ζωής για τα λόγια που ειπώθηκαν για τις πράξεις που έγιναν,  αυτή η σιωπηλή ζωή υποστηρίζουν δεν πρέπει να παρασιωπηθεί.

Η συνειδητοποίηση της ιστορικότητας του λαϊκού πολιτισμού δίνει μία σημαντική ώθηση στην επιστήμη της λαογραφίας. Τα λαογραφικά βιβλία είναι θησαυροφυλάκια του παρελθόντος στα οποία φυλάσσεται η μνήμη της πορείας του λαού μας.

Η συγγραφή ενός βιβλίου δεν δίνει μόνο εσωτερική χαρά σε εκείνον που το γράφει αλλά έχει και ένα εξωτερικό γνώρισμα που είναι η αμοιβαιότητα και η διανομή των αισθημάτων με το κοινό.

 Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε όσους θέλουν να ταξιδέψουν στο παρελθόν,  επιστρατεύοντας ταυτόχρονα επινοητικότητα και κουράγιο για το μέλλον»¹.

 

Ρόδινη ζωή λοιπόν . Ο τίτλος εκ πρώτης όψεως μάς παραπέμπει σε όμορφη ζωή,  χωρίς βάσανα και κόπους,  δυσκολίες και ταλαιπωρίες. Καθώς προχωρά κανείς στην ανάγνωση διαπιστώνει ότι γίνεται συχνά αναφορά σε ροδιά στο σπίτι του ήρωα του βιβλίου,  του μπάρμπα Νικόλα και σε ρόδινο σπίτι. Το ίδιο συμβαίνει και στο εξώφυλλο.

Το βιβλίο έχει μια επικαιρότητα. Ασχολείται με την περιγραφή εθίμων της χρονικής περιόδου που διανύουμε. Δεκέμβριος- Ιανουάριος -Φεβρουάριος. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει συνέχεια και για τους άλλους μήνες. Θα την περιμένουμε με χαρά.

Τα δρώμενα αυτών των μηνών παρουσιάζονται με ένα ξεχωριστό τρόπο. Η συγγραφέας εργάζεται όχι τόσο ως λαογράφος επιστήμονας,  αλλά ως διηγηματογράφος λαογραφίας. Με επιστημονική ακρίβεια οι ήρωές της μας δίνουν για κάθε μήνα τα έθιμα,  όπως αυτά βιώνονταν και εν μέρει βιώνονται στο ιδιαίτερο χωριό της,  το Φυλακτό,  αλλά και στην ευρύτερη περιοχή του Έβρου,  αφού οι κάτοικοι κατάγονται κατά το μεγαλύτερο μέρος από χωριά της Ανατολικής Θράκης και σκόρπισαν μετά το 1922 στα διάφορα χωριά και πόλεις του Έβρου,  ειδικά του νοτίου,  και ολόκληρης της Δυτικής Θράκης και Μακεδονίας,  κουβαλώντας μαζί τους και τα έθιμά τους.

Ρωτώντας τους παλαιότερους,  όσοι ακόμα ζουν και μπορούν να θυμούνται,  συνθέτει με θαυμαστή μαεστρία τα δρώμενα και μας δίνει την εντύπωση ότι η ίδια τα έζησε αν και είναι κατά πολύ νεώτερη.

Το ρόδινο σπίτι ,  όπου συμβαίνουν όλα,  είναι ο αντιπρόσωπος κάθε σπιτιού στο χωριό. Η περιγραφή του μας δίνει στοιχεία των οικοδομικών υλικών,  (χώμα,  άχυρο,  κοπριά),  αρχιτεκτονικής δομής,  προσανατολισμού. Οι παλιότεροι θυμούμαστε τις μανάδες μας να αλείφουν τα δάπεδα των σπιτιών με κοκκινόχωμα αναμεμιγμένο με κοσκινισμένο άχυρο και να στρώνουν μετά τις ψάθες (που δημιουργούσαν ένα είδος μόνωσης),  τις οποίες πολλές φορές τις ύφαιναν στα σπίτια τους σε ειδικούς αργαλειούς. Ο ομιλών θυμάται τον πατέρα του να κατασκευάζει τέτοιο αργαλειό και να υφαίνει τις ψάθες που χρειαζόμασταν εμείς και οι συγγενείς μας.

Τα σπίτια κατασκευασμένα από πλίνθους (κυρπίτσια) που επίσης αρκετοί τα κατασκεύαζαν μόνοι τους έβλεπαν με τα παράθυρά τους στην Ανατολή. Ο ήλιος ζεσταίνει και διώχνει τις αρρώστιες.

Ο ξύλινος σκελετός και τα κυρπίτσια,  μαζί με τη μόνωση,  παρείχαν και αντισεισμικότητα στο οίκημα.

Η χρήση της θρακιώτικης λαλιάς από τους ήρωες του βιβλίου,  δίνει το στοιχείο της αμεσότητας και μας παραπέμπει στην Παπαδιαμαντική γραφή. Λέξεις και φράσεις  που αναγκαστήκαμε να εγκαταλείψουμε ως στοιχεία οπισθοδρόμησης,  στοιχιζόμενοι και αφομοιούμενοι από την Αθηναϊκή διάλεκτο όπως αυτή διαμορφώθηκε από την αστική κοινωνία,  έρχονται στο προσκήνιο και μας θυμίζουν το πρόσφατο παρελθόν της ντοπιολιάς μας. Οι νεώτερες γενιές χρειάζονται πλέον ειδικό λεξικό για να τις κατανοήσουν.

Ευχάριστη έκπληξη για τον ομιλούντα αποτελεί η σύνδεση των εθίμων και των δρωμένων με την εκκλησιαστική ζωή και παράδοση. Ο λαός μας από την αρχαιότητα μέχρι το πρόσφατο παρελθόν,  στο σύνολό του,  είχε άμεση σχέση με την θρησκεία του. Οι καθημερινές,  αλλά ιδιαίτερα οι γιορτινές μέρες του διαπνέονταν από την πίστη του. Οι γιορτές και τα πανηγύρια είναι προέκταση της πίστης στο Θεό. Η πνευματική χαρά της εκκλησιαστικής γιορτής που βιώνεται με τη συμμετοχή  στις νηστείες,   στον εκκλησιασμό,  στη μετοχή στα μυστήρια,  εκφράζεται και με υλικό τρόπο στα γλέντια και στους χορούς που ακολουθούν. Τριήμερη η γιορτή των Χριστουγέννων,  τριήμεροι και οι χοροί στις πλατείες των χωριών. Μικροί μεγάλοι θα εκκλησιασθούν το πρωί,  όρθρου βαθέος,  τα Χριστούγεννα,  θα κοινωνήσουν,  θα φάνε τη μπάμπω και το μεσημεράκι θα συναχθούν στην πλατεία για το χορό.

Ξενικά έθιμα από την εποχή της Βαυαροκρατίας,  στις αστικές περιοχές πρώτα και σταδιακά στις αγροτικές,  με αποκορύφωμα τις δεκαετίες 60-70 επιβλήθηκαν στο λαό μας με αποτέλεσμα να στερηθεί το ζωογόνο και γάργαρο νερό της παράδοσης. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται μια αντίδραση σ’ όλα αυτά,  με τη δράση των διαφόρων πολιτιστικών και λαογραφικών συλλόγων και άλλων φορέων στο βαθμό που αυτοί γίνονται φορείς όσων περιγράψαμε προηγουμένως.

Η περιγραφή των εθίμων περιλαμβάνει και τις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων. Με αρκετές λεπτομέρειες δίνονται οι συνταγές παρασκευής των φαγητών,  ώστε μπορεί κάποιος ακολουθώντας τες να τα μαγειρέψει και ο ίδιος. Κάθε γιορτή έχει τα δικά της εδέσματα και τερψιλαρύγγια.

Η Βαρβάρα,  η αρτοκλασία του Αγ. Μοδέστου,  η Μπάμπω,  τα Λουκάνικα και άλλα έχουν την τιμητική τους. (Πολλά από αυτά τα κάνουμε και σήμερα. Τα βρίσκουμε και στα κρεοπωλεία μας).

Η Γουρουνοσφαγή που έχει εκλείψει σήμερα,  έχει σημαίνουσα θέση στο βιβλίο. Το γουρούνι με τον κότσαρο δεν έλειπε σχεδόν από κανένα σπίτι. Αποτελούσε τη βασική τροφή κρέατος για τις γιορτές του δωδεκαημέρου και μέχρι την έναρξη της Μ.Τεσσαρακοστής. Από το γουρούνι τίποτε δεν πετιέται. Όλα έχουν τη χρησιμότητά τους. Από το κεφάλι μέχρι τα πόδια. Η λίγδα,  η πισιουρτή,  τα λουκάνικα που θα κρέμονται,  τα έντερα που γίνονται μπάμπω,  οι μπριζόλες και τα κόκαλα θα τρέφουν την φαμίλια. Το δέρμα θα γίνει τσαρούχια στα πόδια των αγροτών.

Κατά παρόμοιο τρόπο συνεχίζει και στους μήνες Ιανουάριο και  Φεβρουάριο με τις αντίστοιχες γιορτές της Πρωτοχρονιάς,  των Θεοφανίων,  της Υπαπαντής, του Τρύφωνα κλπ.

(Ανάγνωση αποσπασμάτων του βιβλίου )

…………………………………………………………………………

Κάπου εδώ πρέπει να κλείσω. Τα υπόλοιπα θα τα διαβάσετε στο βιβλίο.

Ναθαναήλ Καψίδης

Θεολόγος

--------------------------------

1.Μαρκοπούλου Μελπομένη, από την παρουσίαση του βιβλίου «ΓΕΜΙΣΤΗΣ ΔΡΩΜΕΝΑ».